"De grootste uitdaging voor ons als samenleving is niet per sé het gevaar van klimaatverandering of oorlogen, maar ons gebrek aan bereidheid om gezamenlijk aan oplossingen te werken. Zonder samenwerken zijn onze uitdagingen niet op te lossen. Dus de oproep uit het coalitieakkoord blijft onverminderd belangrijk: we moeten het samen doen! We moeten dingen anders doen! Als gemeenteraad en college, als individu en als samenleving."
Beste voorzitter, collega’s en geïnteresseerden,
Het lijkt nog maar kort geleden dat we bij elkaar waren voor de vorige algemene beschouwingen waarin we het debat voerden over de plannen uit het nieuwe coalitieakkoord. De algemene beschouwingen zijn toen gezamenlijk gedaan door de coalitiepartijen en vakkundig verwoord door mevr. Niebuur-Sluiter. Het was een eerste invulling van de manier waarop we graag willen werken. Samen!
Vandaag mag ik zelf aan de bak, kan ik niet alleen rustig luisteren, maar mag ik voor de eerste keer zelf namens GroenLinks Zevenaar onze algemene beschouwingen met u delen. Vandaag staan we even stil bij de wereld om ons heen, kijken we terug op het afgelopen jaar, maar vooral vooruit naar de uitdagingen die voor ons liggen. Met als doel om te bepalen of onze plannen moeten worden aangepast. Doen we de juiste dingen voor de inwoners van onze gemeente binnen de bandbreedte van de financiële middelen die we beschikbaar hebben. In mijn voorbereiding hierop viel mijn oog weer op de titel van het coalitieakkoord: “het moet anders en het gaat anders, samen!”.
Een titel met twee belangrijke elementen: “samenwerken” en “dingen anders doen”. In deze huidige tijd die wordt gekenmerkt door onzekerheid en onvoorspelbaarheid zijn deze 2 elementen wat ons betreft van groot belang om de huidige uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Als samenleving en gemeente staan we onverminderd voor grote uitdagingen. Fundamentele keuzes die gemaakt moeten worden onder andere op het gebied van klimaat en energie, natuur en milieu, woningbouw, armoedebestrijding en sociale inclusie. En dat terwijl de financiële vooruitzichten minder rooskleurig zijn dan vorig jaar. De begroting is niet sluitend. Vooral door externe invloeden zoals gestegen loonkosten en kosten van producten en diensten. Iets wat we helaas bijna allemaal zullen herkennen uit ons dagelijkse leven. Een tijd waarin het afnemen van de stijging van de inflatie al wordt gebracht als goed nieuws. Gewoon omdat we allemaal snakken naar goed nieuws.
Daarom wil ik deze beschouwing ook graag positief insteken. Doemdenken en pessimisme werken vaak verlammend. Einstein zij ooit al “blijf weg bij negatieve mensen, zij hebben een probleem voor elke oplossing”. Wij geloven meer in creativiteit, innovativiteit en positiviteit.
Ja onze financiële situatie is minder positief dan een jaar geleden, maar 2022 hebben we financieel positief afgesloten en onze reserves zijn verder toegenomen tot bijna 7x de noodzakelijke norm. Er is wat ons betreft voor nu geen reden tot paniek, maar laten we wel nadenken over slimme en creatieve oplossingen om inkomsten en uitgaven op korte en middellange termijn sluitend te krijgen. Steeds meer inwoners en bedrijven met geld op de spaarrekening investeren massaal in verduurzaming van het huis of bedrijf om toekomstige kosten structureel te drukken. Dit is precies wat wij als gemeente Zevenaar ook moeten doen: Investeren (in plaats van bezuinigen) in ons ‘huis’ met het oog op de realisatie van een volhoudbare toekomst.
De toekomst van onze jongeren
Zeg je toekomst dan zeg je jongeren. Mijn oma zei vaak tegen mij “Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst”. Maar geldt dat nog steeds? Is de toekomst voor onze jongeren wel veelbelovend?. Het blijkt dat jongeren zich veel zorgen maken om hun toekomst. Ook voelen scholieren, studenten, jonge werkenden en jonge ouders meer mentale druk.
Jongeren en jongvolwassenen staan nu op veel terreinen achter in de rij. Dit leidt tot uitstel van belangrijke momenten in het leven zoals samenwonen, een huis kopen en de keuze voor gezinsuitbreiding. Voor jongeren met een chronische aandoening, een niet-westerse achtergrond of ouders met een lage sociaaleconomische status is het nog moeilijker. Zij ervaren nog meer problemen bij het volgen van een opleiding, het vinden van een vaste baan, een woning en bij het combineren van werk en de zorg voor kinderen.
De kansen die kinderen en jongeren in het leven krijgen, worden voor een belangrijk deel bepaald door de plek en de omstandigheden waarin zij opgroeien. Die bepalen wie je kent, wat je doet en wat je normen en waarden zijn.
Al geruime tijd is er sprake van een dalende trend in contact met familie, vrienden of buren, deelname aan verenigingsactiviteiten en het doen van vrijwilligerswerk. Het is daarom belangrijk dat mensen kennis kunnen maken met andere (sociale) netwerken. In de buurt, op school, maar zeker ook via verenigingen. Dit moeten we als gemeente blijven stimuleren en faciliteren, zodat we jongeren zoveel mogelijk kansen bieden op een goede toekomst en daarbij mogelijke, toekomstige problemen met bijkomende kosten voor ons als gemeente voorkomen.
Armoedebestrijding
Over toenemende kosten gesproken. De stijgende energieprijzen en inflatie maakten afgelopen jaar in één klap duidelijk: de financiële veerkracht van een groot deel van onze samenleving valt op z’n zachtst gezegd nogal tegen. Nu ook de middenklasse door financiële problemen wordt getroffen, krijgt armoede meer aandacht dan ooit en lijken we langzaam af te komen van het idee dat armoede een kwestie is van ‘eigen schuld’. Tot nu toe was er altijd minder aandacht voor mensen die al veel langer in vaak uitzichtloze armoede verkeren. Een schrijnende constatering en wat ons betreft stopt dat vanaf vandaag.
Structurele aanpak van armoede is een weerbarstig thema. Alleen naar inkomen kijken is veel te beperkt. Ook andere factoren spelen een rol en daarom is het wellicht passender om te spreken over de aanpak van bestaansonzekerheid dan van armoede. Bestaansonzekerheid kent veel negatieve bijvangsten zoals gezondheidsproblemen vaak veroorzaakt door chronische stress over de dagelijkse problemen waar mensen mee te maken hebben. En dat maakt dat ze vaak niet alleen minder hebben, maar zich ook minder voelen.
Mensen die ondanks één of soms meerdere banen in armoede verkeren, krijgen eigenlijk te weinig betaald voor het werk dat ze doen. Hier ligt een taak voor de Rijksoverheid, bijvoorbeeld door het verhogen van het minimumloon, huurtoeslag en kindgebonden budget. Afgelopen decennia lag de nadruk teveel op arbeidsparticipatie en veel minder op inkomenbescherming. Dit wordt komende tijd hopelijk hersteld zodat mensen meer sociale zekerheid krijgen, kunnen meedoen in de maatschappij en zelf kunnen bouwen aan een sociaal netwerk. Als gemeente kunnen we onze rol pakken in het sociaal en fysiek activeren van mensen die soms als heel lang thuis zitten. (granieten bestand). De mensen die door instanties zijn opgegeven, moeten we weer serieus gaan nemen, in gesprek gaan en nieuwe kansen bieden. Een goed voorbeeld hiervan is de FIXbrigade die voeren kleine bespaarmaatregelen uit bij bewoners die in energiearmoede leven. De energiekosten dalen daardoor direct gemiddeld met 300 tot 1200 euro per jaar. Mensen waarvan velen zeiden dat het met hun niet ging lukken hebben nu met een passende opleiding en begeleiding weer een echte baan. En jongeren die niet goed weten wat ze met hun vrije tijd moeten doen, kun je over de drempel trekken en een sportieve uitdaging bieden. De nieuwe kickbox opleiding is daar een goed voorbeeld van. Het heeft weer een groep enthousiaste jongeren opgeleverd.
Als gemeente moeten we juist meer gaan inzetten op deze positieve maatregelen. Dat werkt effectiever dan controleren en straffen. Kortom verander van wantrouwen in vertrouwen.
Duurzaamheid, klimaatadaptatie en brede welvaart
Vertrouwen is heel belangrijk, met name vertrouwen in de toekomst. Kan je straks een betaalbaar huis vinden? Krijgt iedereen gelijke kansen? Dit zijn vragen die steeds vaker worden gesteld. Ze raken aan het begrip “brede welvaart”. Een integrale maatlat voor onze welvaart die verder gaat dan een goed gevulde portemonnee voor jezelf of een stijgend bruto binnenlands product voor de nationale economie. Brede welvaart gaat ook over de kwaliteit van leven en de kwaliteit van de leefomgeving en de interactie tussen die twee. Woon je in een buurt met veel groen en met veel vogels, dan ben je waarschijnlijk bovengemiddeld gelukkig.
Een goede leefomgeving, met voldoende woningen en een prettig, duurzaam en gezond leefklimaat is dus essentieel. De kwaliteit van leven zoals we die nu in Nederland kennen is hoog. Maar zoals ik net al aangaf is deze niet gelijk verdeeld. De brede welvaart van jongvolwassenen blijft achter. Hoewel de economie en het energiegebruik geleidelijk duurzamer worden, gaat de kwaliteit van natuur en ecosystemen achteruit. Zo gaan biodiversiteit en de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater achteruit. Dit verslechtert de uitgangspositie van toekomstige generaties.
We moeten blijven inzetten op meer groen in de leefomgeving. Niet alleen omdat het mooi is om naar te kijken, voor de biodiversiteit of voor ontspanning en recreatie, maar ook om verkoeling te bieden in tijden van hitte. We moeten zorgvuldig omgaan met bodem en water. Het milieu is geen afvalbak. Regenwater is geen afval en hoort niet in het riool. Het gaat bij voorkeur schoon de grond in en niet zo snel mogelijk richting de Noordzee. Energiebesparing en duurzame opwek van energie blijft belangrijk om onafhankelijk te worden van oligarchen en dubieuze regimes. Laten we hier versnellen bij huishoudens en woningen die dit het hardst nodig hebben, maar ook in gemeentelijk vastgoed. Lagere energielasten dragen direct bij aan het verlagen van de financiële lasten. Bij inwoners maar ook bij de gemeentelijke organisatie. Incidentele investeringen worden zo uiteindelijk structurele besparingen. Lokaal geproduceerde duurzame energie uit zon en wind moet wat ons betreft ten goede komen aan de inwoners van onze gemeente. Misschien wel via een gemeentelijke energiebedrijf waarmee we onafhankelijk worden van grote energieleveranciers en inwoners kunnen profiteren van een lager energietarief. Ook als je geen geld of ruimte hebt voor eigen zonnepanelen.
Tot slot
GroenLinks heeft vertrouwen dat met het coalitieakkoord en de kadernota al veel wordt gedaan aan het versterken van de brede welvaart. Helaas krijgen we als gemeente niet de middelen vanuit het Rijk om onze taak hierin goed uit te voeren. En dat betekent dat we keuzes moeten maken. Laten we hierbij wel zorgen dat het sociaal domein niet het koekoeksjong is dat andere domeinen wegdrukt uit de begroting.
In onze visie kunnen woningbouw, energietransitie, cultuur, sport en een gezonde, groene leefomgeving allemaal bijdragen aan besparing van kosten in het sociale domein. Niet meer sturen op geld en economische groei, maar investeren in oplossingen voor de lange termijn. Oplossingen die sociaal en ecologisch bijdragen aan onze brede welvaart.
De grootste uitdaging voor ons als samenleving is niet per sé het gevaar van klimaatverandering of oorlogen, maar ons gebrek aan bereidheid om gezamenlijk aan oplossingen te werken. Zonder samenwerken zijn onze uitdagingen niet op te lossen. Dus de oproep uit het coalitieakkoord blijft onverminderd belangrijk: we moeten het samen doen! We moeten dingen anders doen! Als gemeenteraad en college, als individu en als samenleving